بایگانی دسته ی مطالب آموزشی

معمولا بعد از گذشت چند هفته از بارداری ضربان قلب جنین توسط پزشک تشخیص داده خواهد شد و این ضربان پزشک کمک می‌کند تا سلامت جنین را بررسی کرده و از آن اطمینان حاصل کند به همین دلیل در هنگام سونوگرافی تعداد ضربان قلب در یک دقیقه را اندازه گیری خواهد نمود. از این رو در این جا قصد داریم تا به یک پرسش اساسی تعداد نرمال ضربان قلب جنین پاسخ دهیم زیرا پاسخ این سوال برای بسیاری افراد از اهمیت زیادی برخوردار است به طوری که همواره به دنبال پاسخ صحیح آن هستند.

تعداد نرمال ضربان قلب جنین

همانطور که در بالا گفته شد در این مقاله در صدد پاسخگویی به سوال ضربان قلب نرمال جنین چند است می‌باشیم که بتوانیم آگاهی شما را در این موضوع بالاتر ببریم تا شما به راحتی با شنیدن تعداد ضربان قلب جنین به راحتی تشخیص دهید که این ضربان نرمال است یا خیر زیرا میدانید که تعداد ضربان در دوران جنینی رابطه مستقیمی با سلامت او دارد و از روی میزان آن می‌توان به مشکلات احتمالی جنین پی برد.

در پاسخ به این پرسش ابتدا جالب است بدانید در هفته‌های اولیه بارداری به دلیل آن که قلب هنوز تشکیل نشده است ضربانی نیز نخواهد داشت و غالبا بعد از گذشت 3 ماه از بارداری می‌شود از طریق سونوگرافی ضربان قلب جنین را شنید و آن را اندازه گیری کرد زیرا قلب در هفته هفتم تا هشتم تشکیل شده و دارای ضربان قلب خواهد شد البته این ضربان در ماه‌های اول کندتر است و با گذر زمان در ماه دهم به بعد به طور طبیعی افزایش می‌یابد به طوری که حتی به 170 ضربه در دقیقه نیز خواهد رسید اما بعد از هفته دهم نیز ممکن است دوباره کاهش تعداد ضربان در جنین مشاهده شود که این کاهش ضربان نگران کننده نیست و یک روال طبیعی در دوران جنینی می‌باشد.

اندازه و میزان ضربان قلب جنین با توجه به ماه‌های بارداری می‌تواند متفاوت باشد بنابراین در هر دوره باید به ماه بارداری دقت شود و با توجه به آن نرمال بودن ضربان را تشخیص داد اما به طور کلی می‌شود گفت که در حالت نرمال جنین دارای ضربانی در حدود 120 تا 160 ضربه در دقیقه می‌باشد که در ادامه به طور دقیق تر در دوران مختلف بارداری به تعداد ضربان قلب جنین خواهیم پرداخت. در صورتیکه پزشک زنان و زایمان نسبت به سلامت قلب جنین مشکوک باشد اکو قلب جنین یکی از مطمئن ترین روش ها برای چک کردن سلامت قلب است.

به طور کلی میتوان گفت در حالت نرمال جنین دارای ضربانی در حدود 120 تا 160 ضربه در دقیقه می‌باشد

تعداد ضربان قلب جنین با توجه به اندازه نطفه

به همین دلیل برای این که دانستن تعداد ضربان نرمال قلب جنین تحقیقات زیادی صورت گرفته است تا در سال 1996 پزشکان توانستند به یک نتیجه گیری به شرح زیر دست پیدا کنند و ضربان جنین را با توجه به اندازه ثلب مشخص نمایند:

تعداد ضربان‌هایی که در موارد بالا گفته شد در حالت نرمال است به همین خاطر باید در نظر داشته باشید که ممکن است تعداد ضربان از این میزان کمتر و یا بیشتر باشد که اگر این تفاوت اندک باشد موضوع نگران کننده ای نیست ولی در صورتی که میزان ضربان در جنین بسیار کمتر باشد احتمال سقط بالا خواهد رفت و پزشک برای اطمینان چند نوبت دیگر سونوگرافی انجام می‌دهد تا از سلامت جنین اطمینان پیدا کنند.

عدم وجود ضربان قلب جنین در سونوگرافی میتواند به عوامل متفاوتی بستگی داشته باشد که در مطلب چرا ضربان قلب جنین در سونوگرافی شنیده نمی شود به طور کامل به آن پرداخته شده است.

اگر جنین بعد از مشاهده ضربان بسیار کند سقط شود، می‌توان به این نتیجه رسید که در دوران جنینی دچار کروموزومی بوده است و این نقص باعث کاهش ضربان و در نتیجه سقط شده است گرچه دلایل دیگری نیز می‌تواند منجر به سقط شود، متاسفانه بعد از مشاهده ضربان پایین در جنین هیچ اقدامی جهت بهبود آن نمی‌توان انجام داد اما در مقابل اگر ضربان جنین از میزان گفته شده سریع تر باشد مشکل سقط به وجود نخواهد آمد زیرا در بیشتر موارد با گذر زمان به حالت طبیعی خود باز خواهد گشت.

حال که متوجه شدید ضربان قلب نرمال جنین چند است، می‌بایست با توجه به موارد گفته شده بعد از هفته هفتم بارداری حتما به پزشک جهت انجام سونوگرافی و بررسی تعداد ضربان قلب جنین اقدام کنید تا از سلامت جنین آگاهی پیدا کنید.

رابطه بین جنسیت و تعداد ضربان قلب جنین

چه رابطه ای میان جنیست جنین و تعداد ضربان قلب او وجود دارد , در گذشته که علم پزشکی به صورت ابتداعی و ساده بوده است و هیچ گونه امکاناتی در اختیار افراد قرار نداشت افراد بیشتر به خرافات و عقاید اشتباه رو می‌آورند به همین خاطر در هنگام شنیدن ضربان قلب جنین معتقد بودند که اگر میزان ضربان بیشتر از 150 ضربه در دقیقه باشد نشان دهنده آن است که جنین دختر است و اگر تعداد ضربان قلب جنین از 150 ضربه در دقیقه کمتر باشد به این نتیجه می‌رسیدند که جنین پسر است.

امروزه با انجام آزمایشات و انجام تحقیقات علمی زیاد توسط پزشکان و پژوهشگران به این نتیجه علمی رسیده اند که هیچ گونه رابطه ای میان جنسیت جنین و تعداد ضربان قلب او وجود ندارد بنابراین تنها معیاری که برای بررسی تعداد نرمال ضربان قلب جنین، همان معیاری می‌باشد که در قسمت قبلی به آن پرداخته شد.

بنابراین در عصر حاضر نمی‌توان جنسیت را دلیلی بر تعداد ضربان قلب جنین به حساب آورد پس اگر پزشکی ادعا کرد جنسیت را از روی ضربان قلب تشخیص می‌دهد باید آگاه باشید که این ادعا پشتوانه علمی ندارد و چیزی جز خرافات نیست.

در انتها ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که هر گاه به نزد پزشک رفتید و سونوگرافی انجام دادید باید از تعداد ضربان قلب جنین اطلاع پیدا کنید پس اگر پزشک بعد از معاینه به شما بگوید که حال جنین خوب است و تعداد ضربان او نرمال است دیگر جایی برای نگرانی نیست زیرا تعداد ضربان قلب همانطور که گفتیم رابطه مستقیمی بر روی سلامتی جنین دارد به نوعی که بهترین معیار برای سنجش سلامتی در این دوران به حساب می‌آید.

همانطور که میدانید اطمینان پیدا کردن از سلامت جنین در دوران بارداری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. این موضوع باعث شده تا در 3 ماهه اول بارداری سلامت جنین را از روی ضربان قلب او بسنجند به همین خاطر در این دوران باید از منظم بودن ضربان جنین به طور مداوم آگاهی پیدا کرد زیر هر چه میزان ضربان منظم تر باشد احتمال سقط نیز کاهش پیدا می‌کند. اکو قلب جنین یکی از مطمئن ترین روش های برای اطمینان از سلامت قلب فرزند شما پیش از تولد است. از این رو در این مقاله می‌خواهیم به بررسی علت نداشتن ضربان قلب جنین در سونوگرافی بپردازیم که دعوت میکنیم در ادامه با ما همراه باشید.

عدم وجود ضربان قلب جنین در سونوگرافی

در بیشتر مواقع ممکن است بر اثر عوامل مختلف ضربان جنین در حین سونوگرافی شنیده نشود که در این صورت پزشک برای چند روز بعد برای چک کردن نوبت سونوگرافی دیگری تعیین خواهد کرد و موارد احتمالی را مورد بررسی قرار خواهد داد تا از این بابت مطمئن شود. همچنین در صورتیکه در مورد بیماری مادرزادی قلب کنجکاو هستید میتوانید مطلبی که درباره تهیه شده در منو مجله قلب مطالعه نمایید.

عوامل نداشتن ضربان قلب جنین در سونوگرافی

از عوامل نداشتن ضربان قلب جنین در سونوگرافی می‌شود به موارد زیر اشاره کرد:

نوع سونوگرافی

معمولا در هفته های ابتدایی بارداری از سونوگرافی واژینال برای بررسی وضعیت جنین استفاده میشود. در این روش یک پروب از طریق واژن به درون رحم فرستاده می شود که می‌تواند آگاهی بیشتری از شرایط جنین در اختیار پزشک و مادر قرار دهد، توجه داشته باشید که استفاده از این نوع سونوگرافی به جنین آسیبی وارد نمی‌کند. به طور معمول از هفته هفتم و هشتم بارداری صدای قلب جنین از طریق سونوگرافی واژینال شنیده میشود.

باید توجه داشته باشید که سونوگرافی شکمی دقت و حساسیت کمتری نسبت به سونو واژینال دارد و در هفته های بعدی بارداری از سونو شکمی استفاده میشود.

مدت زمان بارداری

همانطور که بیان شد صدای قلب جنین معمولا بعد از هفته هفتم بارداری از طریق سونوگرافی شنیده میشود. پیش از هفته هفتم حاملگی شنیدن صدای قلب جنین بسیار بعید است. با توجه به نوع سونوگرافی ممکن است صدای قلب جنین در هفته هشتم و نهم شنیده شود.

توجه به تاریخ دقیق شروع بارداری

تاریخ اولین روز آخرین پریود معیار اصلی محاسبه زمان بارداری است و سن بارداری بر اساس این تاریخ محاسبه میشود. اشتباه در محاسبه این تاریخ برای خانم هایی با سیکل قاعدگی نامنظم بیشتر اتفاق می افتد. پس اگر در سونوگرافی واژینال صدای قلب جنین شنیده نمیشود ممکن است به دلیل اشتباه در محاسبه سن بارداری باشد.

با توجه به موارد ذکر شده یکی دیگر از علل شنیده نشدن ضربان قلب در سونوگرافی می‌تواند عدم آگاهی نسبت به تاریخ دقیق شروع بارداری باشد زیرا بسیاری از مادرانی که سیکل قاعدگی آنها نامنظم است ممکن است در تاریخ شروع بارداری خود دچار اشتباه شوند و به همین خاطر صدای ضربان قلب شنیده نشود.

بنابراین با توجه به سه مورد فوق درباره شنیده نشدن ضربان قلب جنین در سونوگرافی می‌شود نتیجه گرفت که این عوامل مختص به قبل از هفته هفتم بارداری است زیرا از هفته اول تا هفتم ممکن است بخاطر مواردی که گفته شد پزشک نتواند صدای ضربان قلب جنین را به خوبی بشنود اما اگر بعد از هفته هفتم نیز ضربانی به گوش نرسد می‌تواند نتایجی در پی داشته باشد که در ادامه به این مورد خواهیم پرداخت.

علت نداشتن ضربان قلب جنین در سونوگرافی بعد از هفته هفتم بارداری

اگر قبل از هفته هفتم صدای ضربان جنین شنیده نشود و تمام احتمالات مورد بررسی قرار بگیرد و پزشک سه نوبت سونوگرافی در سه هفته متوالی انجام دهد و در نوبت سوم هم صدای ضربان قلب جنین شنیده نشود احتمال سقط شدن آن بسیار بالا است البته در مواردی نیز ممکن است به دلیل عوامل دیگری باشد اما این موارد به قدری نادر و کم است که در بیشتر اوقات به آنها توجه ای نمی‌شود اما بهتر است برای اطمینان بیشتر حتما این موارد مورد بررسی قرار بگیرد. همچنین برای اطمینان از سلامت قلب جنین خود بعد قلب از زایمان میتوانید به پزشک فوق تخصص قلب کودکان مراجعه کنید.

آیا نبودن ضربان قلب نشانه سقط جنین است؟

با توجه به اینکه شنیده نشدن ضربان قلب جنین در سونوگرافی می‌تواند نشان دهنده سقط باشد به همین علت در این هنگام باید علائم و نشانه سقط جنین را مد نظر قرار داد زیرا این نشانه‌ها به پزشک کمک می‌کند تا سقط جنین را بهتر تشخیص دهد، این علائم به صورت زیر می‌باشد:

• وجود سابقه ثبت ضربان قلب جنین: اگر پزشک سابقه شنیده شدن ضربان قلب جنین را ثبت کرده باشد و بعد از آن دیگری صدای ضربانی به گوش نرسد می‌تواند یکی از عوامل سقط جنین به حساب آید اما اگر از قبل نیز هیچ سابقه شنیده شدن ضربانی وجود نداشته باشد نوبت به بررسی احتمالات خواهد رسید.
• عدم وجود هیچ گونه ضربان قلب: شنیده نشدن ضربان قلب اگر همراه با افت سطح هورمون بارداری hcg که تا سه ماهه اول حاملگی زیاد میشود و سپس ثابت میگردد میتواند یکی از نشانه های سقط باشد.

سقط جنین چه علائمی دارد ؟

معیارهای متفاوتی از سوی نهادها و سازمان‌های مختلف در مورد نتایج سونوگرافی و سقط جنین وجود دارد. به عنوان نمونه انجمن زنان و زایمان کانادا معیار های زیر را برای سقط جنین ارائه کرد است :

• جنین بزرگ تر از 5 میلی متر که ضربان قلب نداشته باشد.
• زمانی که کیسه حاملگی بزرگ تر از 8 میلی متر باشد اما کیسه زرده مشخص نشود.
• کیسه حاملگی که بزرگ تر از 16 میلی متر باشد اما جنین در آن وجود نداشته باشد.

پیرو موارد ذکر شده از انجمن زنان و زایمان کانادا ، کالج زنان و زایمان آمریکا (ACOG) معیار های زیر را در رابطه با نتایج سونوگرافی و سقط جنین ارائه کرده است:

• اگر جنین 5.3 میلی متر باشد و ضربان قلب شنیده نشود.
• در صورتی که قطر کیسه حاملگی 21 میلی متر باشد و حتی با وجود کیسه زرده جنین نباشد.

ممکن است موارد ذکر شده کمی شما را گیج کرده باشد اما اطمینان داشته باشید که پزشک شما کاملا بر اوضاع مسلط است. پزشک با در نظر گرفتن تمامی جوانب و لحاظ کردن تمامی معیارها در نهایت نتیجه را به شما اعلام خواهد کرد.

البته علاوه بر موارد فوق معیارهای دیگری نیز وجود دارد که ممکن است پزشک با توجه به آن معیارها سقط جنین را تشخیص دهد و همچنین از یک یا دو معیار برای تشخیص بهتر کمک بگیرد، بنابراین اگر علت نداشتن ضربان قلب جنین در سونوگرافی را سقط جنین تشخیص دادند بهتر است برای اطمینان یک هفته دیگر نیز صبر کرده و دوباره سونوگرافی را انجام دهید زیرا ممکن است برخی از این معیارها درصد خطا داشته باشند.

بنابراین نتیجه ای که از مطالب گفته شده به دست می‌آید این است که اگر قبل از هفته هفتم بارداری صدای ضربان قلب جنین شنیده نشد نگران نباشید زیرا باید ابتدا عوامل احتمالی را بررسی نمود و تا چند هفته بعد سونوگرافی را تکرار کرد تا به جواب قطعی رسید، بهتر است برای برطرف شدن نگرانی خود نزد پزشک متخصص بروید و روحیه خود را همواره حفظ نمایید.

اندوکاردیت عفونی ( به انگلیسی Infectious Endocarditis ) معمولا توسط باکتری های ایجاد میشود و در بعضی موارد نادر این بیماری از طریق قارچ رخ میدهد. اندوکاردیت عفونی، عفونت پوشش داخلی حفرات قلب (اندوکارد) و یا دریچه‌های قلب است.

این عارضه توسط موجودات میکروسکوپی (بطور معمول باکتری‌ها و گاهی قارچ‌ها و سایر انواع موجودات میکروسکوپی) ایجاد می‌شوند. در فیلم زیر که توسط جناب فوق تخصص قلب کودکان ، آقای دکتر محمدرضا راد گودرزی تهیه شده است شما می توانید با این بیماری و روش پیشگیری و درمان آن بیشتر آشنا شوید .

بیماری اندوکاردیت عفونی (IE) چیست ؟

اندوکاردیت باکتریایی ( Bacterial endocarditis ) که یکی از رایج ترین انواع اندوکاردیت (IE) است در واقع نوعی بیماری عفونی است و در آن باکتری های راه یافته به جریان خون این عفونت را به وجود خواهند آورد. با استقرار این باکتری ها در بافت قلب، دریچه‌های قلب یا رگ خونی، رفته رفته علائم این بیماری خود را نشان خواهند داد.

این بیماری اگر چه جزو بیماری های نادر به شمار می آید اما با این حال افراد مبتلا به برخی بیماری های قلبی بیشتر در معرض این بیماری قرار خواهند داشت. عدم درمان سریع این بیماری ممکن است می تواند خطرات جدی را برای بیمار به همراه داشته باشد.

علت وقوع IE

زمانی که باکتری ها , قارچ ها و یا دیگر میکروارگانیسم‌ها وارد بدن و در نهایت وارد خون فرد شود می تواند باعث به وجود آمدن بیماری اندوکاردیت عفونی شوند. به صورت معول اگر بافت قلب به دلیل جراحی و یا بیماری های مادرزادی قلب زیر ناهموار شده باشد باکتری ها (یا میکروارگانیسم‌ها) می توانند به دریچه های و پوشش قلب خود را بچسبانند.

علائم بیماری اندوکاردیت عفونی

به طور معمول وقتی بدن فرد درگیر این بیماری می گردد یک روز تا یک هفته زمان نیاز است تا علائم آن خود را به فرد نشان دهند، رایج ترین علائم این بیماری به شرح زیر می باشند:

1. احساس خستگی و ضعف
2. تب و لرز (با هم یا هر یک به تنهایی)
3. افزایش تعریق بدن علی الخصوص در شب
4. درد عضلانی
5. سرفه مکرر
6. احساس تنگی نفس
7. ایجاد تورم در پاها یا شکم
8. کاهش وزن
9. مشاهده خون در ادرار
10. التهاب طحال
11. مشاهده خون در زیر ناخن ها
12. ایجاد لکه های کوچک قرمز رنگ بر روی پوست
13. لکه های قرمز رنگ دردناک در زیر انگشتان پا
14. لکه های صاف و بدون درد در کف دست و پا
15. وجود سوفل قبلی

راه های تشخیص بیماری اندوکاردیت عفونی

برای تشخیص این بیماری تنها نیاز است که فرد توسط پزشک مورد معاینه فیزیکی و بررسی قرار گیرد. از آزمایشاتی که این بیماری را نشان خواهند داد می توان موارد زیر را نام برد:

• آزمایش خون
• اکوکاردیوگرام –اکوی قلب جنین
• الکتروکاردیوگرام – EKG / ECG
• اشعه ایکس قفسه سینه
• سی تی اسکن
• تست ورزش
• MRI

راه های درمان اندوکاردیت

به منظور درمان این بیماری نیز روش های مختلفی وجود دارد که بسته به میزان حاد بودن بیماری و نیز شرایط فرد بیمار بایستی از روش مناسبی استفاده شود، در ادامه روش های درمانی این بیماری را مورد بررسی قرار خواهیم داد:

1. استفاده از دارو

اغلب پزشکان در صورت که به وجود بیماری اندوکاردیت عفونی در بدن فردی مشکوک گردند اقدام به تجویز مصرف دوزهای منظمی از آنتی بیوتیک ها و یا تزریق مستقیم این آنتی بیوتیک ها در رگ های بیمار خواهند نمود. به منظور تعیین نوع آنتی بیوتیک و نیز تشخیص اثرگذاری آن بر روی فرد نیاز است که ابتدا از او آزمایش خون گرفته شود. به طور معمول بیماری اندوکاردیت در دوره های طولانی مدت مصرف آنتی بیوتیک ها قابل درمان خواهد بود.

2. مصرف آنتی بیوتیک ها

گاهی نیز بسته به شرایط و شدت بیماری نیاز خواهد بود که فرد بیمار در بیمارستان دوز بالای آنتی بیوتیک وریدی داخل وریدی را دریافت نماید. به منظور تشخیص ارگانیسم به وجود آورنده عفونت، از آزمایش های کشت خون استفاده خواهد شد. پس از آن پزشک بسته به آزمایش خون به منظور مبارزه با عفونت، آنتی بیوتیکی مناسب و یا چندین آنتی بیوتیک تجویز خواهد نمود.

در زمان مصرف آنتی بیوتیک وریدی فرد بایستی این بازه زمانی را که ممکن است حتی از یک هفته نیز بیشتر باشد در بیمارستان بماند. چرا که بایستی در طی این مدت پزشک به خوبی از تاثیر آنتی بیوتیک ها بر روی عفونت ها مطلع گردد. جهت پاک شدن کامل بدن از عفونت اغلب به مصرف چند هفته ای آنتی بیوتیک نیاز خواهد بود.

بعد از آن که علائم شدیدی چون تب رفع شد بازهم بایستی در رابطه با ادامه دادن مصرف آنتی بیوتیک ها با پزشک مشورت گردد. علاوه بر آن به محض مشاهده علائمی نظیر اسهال، خارش یا درد مفاصل بایستی سریعا این موضوع با پزشک در میان گذاشته شود. علاوه بر آن بروز علائمی نظیر تنگی نفس یا تورم در مچ پاها پس از آنتی بیوتیک درمانی ممکن است نشان دهنده نارسایی قلبی باشد و از این رو بایستی حتما به محض مشاهده آن ها به نزد پزشک رفت.

عمل جراحی

گاهی نیز شرایط ایجاب می کند که به منظور برداشتن بافت های عفونی یا آسیب دیده قلب فرد مورد عمل جراحی قرار گیرد. چنانچه بدن فرد به آنتی بیوتیک ها جواب ندهد بایستی از طریق عمل جراحی به منظور بهبود فرد بیمار اقداماتی نظیر به کارگیری دریچه مصنوعی به جای دریچه اصلی و آسیب دیده، درمان بخش های آسیب دیده قلب و بیرون آوردن آبسته های ایجاد شده در عضله قلب و دیگر نقاط بدن بر روی او انجام گردد.

• اصلاح روش زندگی

از دیگر راه هایی که به بهبود این بیماری کمک زیادی خواهد نمود تغییر و اصلاح شیوه زندگی و تلاش برای داشتن یک زندگی سالم است. فرد بایستی برای کاهش خطر ابتلا به بیماری ها و سکته های قبلی فشار خون، دیابت و کلسترول بالا خون خود را کنترل نماید. برای داشتن یک زندگی سالم راهکارهایی چون عدم مصرف دخانیات و مواد مخدر، داشتن فعالیت روزانه و دنبال کردن یک ورزش، حفظ وزن خود در حالت نرمال و متناسب با قد، عدم مصرف الکل و مدریت استرس توصیه می شود.

 روش پیشگیری از بیماری اندوکاردیت عفونی

همان طور که به آن اشاره کردیم درمان اندوکاردیت عفونی زمان بر خواهد بود و ممکن است تا 6 هفته نیز به طول انجامد. لذا توصیه می شود برای پیشگیری از این بیماری افرادی که در معرض ابتدا به این بیماری هستند اطلاعات خود را در رابطه با خطرات این بیماری افزایش داده و در صورت نیاز به جراحی های دندان پزشکی زیر نظر پزشک فوق تخصص قلب کودکان اقدام به مصرف آنتی بیوتیک های پیشگیرانه نمایند.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند؟

• افرادی که به بیماری های قلبی نظیر بیماری مادرزادی قلبی، بیماری قلبی دریچه‌ای، بیماری قلبی عروقی، بیماری‌های قلبی روماتیسمی مبتلا هستند و یا پیش از این بیماری اندوکاردیت را تجربه کرده اند.
• افرادی که عمل جراحی قلب و یا عمل پیوند قلب مصنوعی را پشت سر گذاشته اند.
• افرادی که اهل استفاده از دخانیات و مواد مخدر هستند.
• افرادی که به دلیل پیوند عضو و یا درگیری با بیماری HIV دارای اختلالات ایمنی هستند.

افرادی که در هر یک از این گروه ها قرار دارند به هیچ عنوان نباید در شرایطی قرار گرفته که باکتری به جریان خون آن ها راه پیدا کند. از عواملی که این وضعیت را به وجود خواهند آورد می توان به عفونت دندانی، خالکوبی کردن یا پرسینگ زدن اشاره نمود. لذا یکی از راه های اصلی پیشگیری از این بیماری توجه به سلامت دهان و دندان و انجام هر یک از این کارها زیر نظر پزشک می باشد.

مجرای شریانی باز یا همان PDA (Patent ductus arteriosus)  یکی از مشکلات قلبی است که به دلیل بسته نشدن مجرای بین شریان ریوی و آئورت به وجود می آید.در ادامه در مورد جزئیات این بیماری بیشتر صحبت میکنیم و به علائم , عوامل افزایش ریسک , راه های پیشگیری , تشخیص و درمان PDA میپردازیم. برای دسترسی سریع تر به محتوا می توانید از فهرست زیر استفاده نمایید.

بیماری مجرای شریانی باز – pda چیست ؟

مجرای شریانی باز یکی از بیماریهای مادرزادی قلب است. این مشکل قلبی معمولا طی هفته ها و یا ماههای ابتدایی پس از تولد دیده میشود. اکسیژن مورد نیاز جنین در رحم از طریق بند ناف و از طریق مادر تامین میشود.به همین دلیل نیازی به دریافت اکسیژن از طریق ریه وجود ندارد. از این رو لازم است تا خون اکسیژن دار از طریق یک مجرای شریانی به ریه برسد. اگر بخواهیم به طور تخصصی به موضوع بپردازیم این مجرای شریانی  مسیری است که در دوران جنینی شریان ریوی چپ را به آئورت نزولی ارتباط می‌دهد. که ویدئو زیر می توانید نحوه عمکرد این مجرای شریانی را در دوران جنینی مشاهده کنید.

همه نوزادان مجرای بین شریان ریوی و آئورت را در زمان تولد دارند. همانطور که اشاره شد معمولا این مجرا در نوزادان طی چند دقیقه تا چند روز پس از تولد بسته می‌شود. در زمان تولد و بعد از بریدن بند ناف وظیفه تامین اکسیژن بدن به عهده ریه ها خواهد بود. بعد از کار کردن ریه های دیگر نیازی به مجرای شریانی نخواهد بود.

زمانی که چند روز پس از تولد نوزاد جریان شریانی بین شریان ریوی و آئورت بسته نشود مشکل PDA و یا همان جریان شریانی باز به وجود می آید. این مشکل باعث میشود خون اکسیژن دار آئورت با خون کم اکسیژن شریان ریوی ترکیب شود و به همین دلیل باعث بالا رفتن کار قلب و در نتیجه خستگی قلب میشود.

علائم pda یا مجرای شریانی باز

علائم مجرای شریانی باز به اندازه مجرا بستگی زیادی دارد. معمولا دلیل نارسانی قلبی در کودکان نارس همین مشکل است. در برخی موارد وجود PDA کوچک هیچ گونه علائمی ندارد و ممکن است نا مدت ها بعد و تا بزرگسالی هم شما متوجه آن نشوید. در مواردی که علائم وجود ندارد پزشک با معاینه قلب و شنیدن صدای قلب نوزاد با استتوسکوپ می تواند متوجه مشکل شود.

مجرای شریانی باز بزرگ تر معمولا با علائم مختلفی خود را بروز می دهد. از جمله علائم رایج این مشکل در نوزادات عبارت است از :

• تنگی نفس
• تنفس سریع
• تنفس شدید
• خستگی
• عرق کردن زیاد
• عدم تمایل به خوردن غذا
• خستگی در زمان خوردن غذا
• عدم افزایش وزن کافی

کودکان در سنین خردسالی در زمان بروز PDA علائم زیر را بروز میدهند:

• تعریق زیاد در زمان فعالیت های خیلی سبک (مانند زمان تغذیه و گریه )
• کودک خیلی سریع و راحت خسته میشود
• ضربان قلب سریع
• تغذیه کم
• رشد کم کودک
• تنفس سریع

آیا بیماری pda خطرناک است ؟

در صورت تشخیص دیر هنگام و یا عدم رسیدگی و درمان نکردن بیماری PDA و باز ماندن کانال شریانی میتواند خطرناک باشد. عفونت قلبی یکی از مشکلاتی است که به دلیل مجرای شریانی باز کوچک میتواند به وجود بیاید. انواع PDA های بزرگ می تواندد باعث بالا رفتن فشار شریان ریوی شود. بیماری بالا رفتن فشار عروق ریوی ( Pulmonary Hypertension ) باعث می شود امکان عمل از بین برود و گاهاً مرگ زودرس را در پی خواهد داشت.

علت بروز بیماری مجرای شریانی باز

این مجرای شریانی باز در تمامی نوزادان تازه متولد شده وجود دارد و بعد از گذشت چند روز بسته میشود.در بعضی موارد PDA بسته نمیشود و باعث به وجود آمدن مشکلات بعدی میشود. اصلی ترین علت بروز بیماری مجرای شریانی باز نارس بودن نوزاد است. حدوداً بیشتر از % 40 نوزدانی که پیش از هفته 34 ام به دنیا می آیند با باز ماندن PDA مواجه میشوند. همچنین سایر نواقص قلبی میتوانند همراه به PDA اتفاق بیافتند.

چه عواملی باعث بالا رفتن خطر ابتلا به PDA میشوند

موارد و عوامل مختلف ریسک ابتلا به بیماری پی دی ای را افزایش میدهند . در این قسمت شایع ترین عواملی که موجب افزایش خطر ایجاد بیماری کانال باز شریانی می‌شود را مرور میکنیم :

1. تولد نوزاد نارس : همانطور که قبلا اشاره کردیم نارس بودن نوزاد اصلی ترین دلیل PDA است.
2. سابقه خانوادگی : نوزادانی که والدین آنها سابقه نواقص قلبی دارند بیشتر در معرض PDA قرار دارند.
3. عوامل ژنتیکی : شرایط ژنتیکی مانند سندرم داون، خطر ابتلا به PDA را بالا میبرند.
4. ابتلا مادر به عفونت سرخجه طی دوران بارداری : ویروس سرخجه از طریق مادر به سیستم گردش خون نوزاد وارد میشود به عروق خونی و اندام‌ها از جمله قلب آسیب می رساند.
5. تولد در ارتفاع زیاد : بر اساس آمار احتمال ابتلا در نوزادانی که در ارتفاع زیاد (بیشتر از 3000 متر از سطح دریا) نسبت به سایرین بیشتر است.
6. جنسیت : طبق آمار شیوع PDA در دختران 2 برابر بیشتر از پسران است.

چگونه میتوان از بروز بیماری PDA پیشگیری کرد

علی رغم اینکه در حال حاضر راه حل قطعی برای جلوگیری از ابتلا نوزادان به مجرای شریانی باز وجود ندارد, با رعایت نکات زیر و توصیه های پزشکی میتوانید یک بارداری سالم را تجربه کنید و در نهایت تا جای ممکن ریسک ابتلا نوازد به PDA را پایین بیاورید. ترک سیگار , کم کردن استرس و  داشتن یک سبک زندگی سالم به همه خانم های باردار پیشنهاد میشود. به علاوه توصیه میشود قبل از بارداری مراقبت های پیش از حاملگی را انجام دهید و در مورد داروهایی که مصرف میکنید حتماً با پزشک خود مشورت نمایید.

داشتن رژیم غذایی سالم

مواد غذایی مورد نیاز بدن از جمله ویتامین ها و اسید فولیک به میزان کافی توسط مادر مصرف شود.

برنامه ورزشی منظم

بهتر است تحت نظر پزشک خود از یک برنامه ورزشی مناسب وزن و شرایط خود پیروی کنید.

دوری کردن از عوامل خطرزا

ترک سیگار یکی از مهم ترین اقداماتی است که باید پیش از بادرای انجام دهید. همچنین حمام با آب داغ و ماندن در سونا به خانم های باردار توصیه نمیشود.

کنترل دیابت

مادرانی که مبتلا به دیابت هستند لازم است قبل و حین بارداری شرایط خود را با کمک گرفتن از پزشک کنترل کنند.

پیش گیری برای ابتلا به عفونت

بیماری های عفونی مانند سرخجه می توانند موجب آسیب دیدن عروق و قلب جنین شود. لذا پیش از بارداری باید واکسیناسون خود را به روز کنید.

مشورت با پزشک

در نهایت پیش از بارداری باید در مورد سابقه بیماری های قلبی در خانواده و شرایط خاص ژنتیکی با پزشک خود صحبت کنید تا اقدامات لازم تحت نظارت پزشک انجام شود.

روش های تشخیص بیماری مجرای شریانی باز PDA

اگر پزشک در زمان معاینه متوجه صدای غیرعادی قلب (سوفل قلب – Heart murmur) کودک شود , شما را به یک فوق تخصص قلب اطفال ارجاع میدهد. سوفل قلب به صداهای غیرمعمول قلب گفته می‌شود که در اثر گردش متلاطم خون در بدن ایجاد می‌شود. سوفل قلب معمولاً نتیجهٔ تنگ شدن یا نشت داشتن دریچه‌های قلب یا وجود گذرگاه‌های غیرعادی در نزدیکی قلب است که خون در آن‌ها جریان یافته باشد.

پزشک فوق تخصص قلب کودکان دارای تخصص در زمینه قلب اطفال و تشخیص و درمان نواقص قلبی است, که مشکلات قلبی نوزاد را بررسی خواهد کرد. پزشک متخصص قلب ابتدا با معاینه فیزیکی و شنیدن صدای قلب و ریه نوزاد / کودک تشخیص اولیه خود را اعلام میکند و بر اساس نیاز دستور آزمایش های بعدی را میدهد. آزمایش های اصلی برای تشخیص بیماری مجرای شریانی باز یا همان PDA بر اساس سن نوزاد یا کودک و شرایط بیماری او میتواند متفاوت باشد. در ادامه به این آزمایش ها اشاره میکند :

الکتروکاردیوگرام – نوار قلب

تست نوار قلب در تشخیص مشکلات مربوط به دریچه‌های قلب، عضلات و ریتم به پزشک کمک میکند. الکتروکاردیوگرام فعالیت الکتریکی و مقداری از فعالیت مکانیکی قلب را ثبت میکند. این آزمایش به پزشک کمک میکند وجود PDA را تشخیص بدهد و بررسی کند که حفره‌های قلب تا چه اندازه بزرگ شده اند.

اکوکاردیوگرام – اکوی قلب

آزمایش اکوی قلب رایج ترین روش تشخیص بیماری PDA است. در اکوکاردیوگرافی از امواج صوتی دارای فرکانس بالا (که ما فوق صوت نیزنامیده می‌شود) برای ایجاد یک تصویر متحرک از قلب استفاده می‌شود. به وسیله اکوی قلب میتوان بزرگی مجرای شریانی باز و جریان خون گذشته شده از مجرا را مشخص کرد. همچنین به وسیله اکوی قلب جنین می توان پیش از تولد جنین سلامت قلب و عملکرد آن را به طور کامل بررسی کرد.

تصویر برداری اشعه ایکس X قفسه سینه

تصویر برداری اشعه X برای مقاصد متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرد که شامل تشخیص شکستگی استخوان ، تشخیص بعضی از عفونتهای داخلی(مثل سینوزیت)، جستجوی یک توده در اعضای داخلی بدن مثل ریه و … می باشد. پزشک با بررسی تصویر اشعه ایکس وضعیت قلب و ریه کودک را بررسی میکند.

کاتتریزاسیون قلب

کاتتریزاسیون و کاتترگذاری قلب یک روش تهاجمی است که به پزشکان کمک می‌کند، برخی از بیماری‌های قلب را تشخیص دهند و گاهی حتی بیماری را درمان کنند. برای انجام این عمل، یک لوله دراز، باریک و انعطاف‌پذیر در ناحیه کشاله ران به درون شریان وارد می‌شود، و از طریق آن به سوی قلب هدایت می‌شود.

درمان مجرای شریانی باز

گاهی اوقات در زمان رشد کودک مجرای شریانی باز کوچک بدون نیاز به انجام درمان بسته میشوند. در مواقعی که PDA باعث بروز علائمی مانند خستگی , تنگی نفس , ضربان قلب سریع و سایر علائم اشاره شده شود نیاز است تا توسط پزشک فوق تخصص قلب کودکان مورد مداوا قرار بگیرید.

بودن همراه با رشد کودک بسته شود. برای درمان مجرای شریانی باز بسته به سن بیمار , میزان بیماری و وضعیت عمومی نوزاد یا کودک میتوان از یکی از روش های زیر را با توجه به نظر پزشک انجام داد :

تجویز دارو جهت درمان PDA

در نوزادان نارس استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی می توانند به درمان PDA و بسته شدن مجرای باز کمک کنند.NSAID از جمله این دارو ها هستند که مواد شیمیایی هورمونی را که در بدن PDA را باز نگه می‌دارند را مهار می‌کند. همچنین در نوزادان نارس داروی ایندومتاسین (Indocin) می تواند به بسته شدن PDA کمک کند. بهترین فرد برای تجویز دارو پزشک فوق تخصص قلب کودکان است که میتواند برای درمان صحیح به شما کمک کند.

انجام کاتتریزاسیون

انجام کاتترگذاری (Catheterization) برای بستن مجرای باز و درمان PDA برای اکثر نوزدان و کودکان یک روش مناسب است . این روش درمانی عموماً برای نوزادان کمتر از 6 ماه که نقص بزگ قلبی دارند و دارای علائم حاد مانند تنفس سریع و عدم رشد و وزن گیری مناسب هستند, استفاده میشود. برای نوزادان با علائم کمتر کاتترگذاری در 6 الی 12 ماه انجام میشود. در انجام کاتتریزاسیون از coil و Amplatzer استفاده میشود.

در روش درمانی کاتترگذاری یک کاتتر ظریف توسط پزشک از مسیر عروق کشاله ران وارد قلب می شود و سپس کانال PDA با وسیله ای به نام آمپلاتزر یا کویل بسته میشود.

درمان PDA با استفاده از Coil

در ویدئو زیر چگونگی بستن مجرای شریانی باز با استفاده از فنر (Coil) که توسط آقای دکتر حسن زمانی انجام شده است را مشاهده می نمایید :

جراحی برای بستن مجرای باز

با توجه به وضعیت نوزاد اگر در صورتی که داروها مؤثر نباشند و یا شدت اختلال و عوارض آن در نوزاد حاد باشد، برای درمان جراحی توصیه می‌شود. با وسایل معمول (فنرها و آمپلاتزر) برای انجام کاتترگذاری لازم است تا نوزاد حداقل 5 کیلوگرم وزن داشته باشند و بستن PDAهای بزرگ در سنین کم و وزن های کم معمولاً امکان پذیر نیست اما وسایل جدید امکان بستن PDAهای نوزادان و شیرخواران با وزن کم (حتی 2-3 کیلوگرم) را امکانپذیر میکند.

به هر حال مواردی از شیرخواران و کودکان مبتلا به مجرای باز شریانی که به دلایل مختلف (از جمله: وزن بسیار کم ، شکل و سایز نامناسب مجرای شریانی و یا فشار ریوی افزایش یافته) مناسب بستن با وسیله به روش مداخله ای(اینترونشن) نباشند و یا این روشها خطرات و عوارض احتمالی داشته باشند، به تشخیص پزشک معالج کاندید بستن مجرای باز به روش جراحی میشوند. برای انجام جراحی که به آن لیگاسیون PDA هم میگویند, یک برش کوچک روی قفسه سینه نوزاد و بین دنده ها ایجاد میشود و بعد از دسترسی پزشک به قلب مجرای شریانی باز با استفاده از بخیه و گره بسته میشود.